Volkstelling in 1814

terug naar volkstellingen

Historische context


(…) Het is bekend dat het tijdperk van de Franse overheersing in ons land (1794-1814), vooral het eerste decennium ervan, gekenmerkt was door een intense belangstelling voor de statistiek (o.a. voor de bevolkingsstatistiek) bij het centraal bestuur te Parijs.

In het kader van de gemeente gaf dit o.a. aanleiding tot het invoeren van een belangrijke nieuwigheid, nl. de (nominatieve en permanente) bevolkingsstaat, (…) en tot het opstellen van een nominatieve volkstelling(…). Eerstgenoemde staat diende op het einde van elk jaar nagezien en bijgewerkt en mag dus als een bevolkingsregister avant la lettre beschouwd worden. (…) lag het tot rond 1800 eveneens in de bedoeling van de minister ze periodiek te laten vernieuwen of bijhouden. In de kleinere gemeenten werden soms maar één of twee dergelijke registers (…) aangelegd en zelden bijgehouden, maar in de steden en grotere gemeenten kwam het in enkele gevallen tot tweejaarlijkse vernieuwingen.
.
Voornoemde twee bevolkingsnaamlijsten werden oorspronkelijk geürgeerd in periodes van grote politieke beroering, met de uitdrukkelijke bedoeling de openbare orde te handhaven. (…) Een nieuwe periode van politieke onrust volgde uiteraard op de eerste terugtrekking van de Fransen uit de Vlaamse provincies vanaf februari 1814 (…). De geallieerde overwinnaars besloten op 21 juni 1814 tot de samensmelting van de Zuidelijke met de Noordelijke Nederlanden onder koning Willem I, op dat ogenblik reeds Souvereine Vorst der Verenigde (Noordelijke) Nederlanden. (…)

In deze context kan wellicht de maatregel gesitueerd worden die op het einde van oktober of in het begin van november 1814 een algemene volkstelling (recensement général) beval in de Zuidelijke Nederlanden. Het initiatief ging uit van de “regering”, met name van de commissaris-generaal van Justitie, graaf C.I.P. de Thiennes de Lombize , één van de vier commissarissen-generaal die bij souverein besluit van 12 augustus 1814 door Willem I met het voorlopig bestuur van de Zuidelijke Nederlanden belast waren (…) (Gadeyne, 59-60)

Transcripties en naamindexen

Naamindex en referenties naar de transcripties van de volkstelling 1814 voor de provincie West-Vlaanderen. Zie ook de bibliotheken van Familiekunde Vlaanderen.

West-Vlaanderen: West-Outer
Oost-Vlaanderen: Baasrode

Bibliografie


Gadeyne, G., ‘De volkstelling van 1814 in West- en Oost-Vlaanderen’, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 1981 1-2, 59-76. (raadpleegbaar op BTNG)