Granen- en bevolkingstelling van 1709

terug naar volkstellingen

Wettelijke grondslag


De ordonnantie verclaerende, dat (…)t’ ondersoecken allen de huysen, mitsgaeders d’ Abdijen, Cloosters en de andere Plaetsen om te achterhalen de quantiteyt der Graenen Van den 29. Meij 1709 (…) had op de eerste plaats een granentelling op het oog. Daarmee wilde de overheid de voedselzekerheid voor de bevolking beschermen.

Maar verder in de tekst ging de Soevereine Raad van Brabant voort met:”(…) Wij bevelen hun voorders onder diergelijcken eedt te doen aengeven door de gemelde Hoofden van Familie alle hunne Kinderen ende Domestiquen met naem en toenaem, (…).

Deze telling van de leden van de families, beter huishoudens genoemd, is voor een familiale genealoog een bron om de familiegeschiedenis aan te vullen en tevens een bijkomende referentie om gegevens uit de parochieregisters te steunen.

Historische achtergrond

Deze ordonnantie verduidelijkte eerdere verboden en vulde ze ook aan. Ze decreteerde het verbod om graan uit te voeren naar de vyanden oft de landen door hun geoccupeert. Dit is een aanvulling aan de verbodsbepalingen reeds verspreid op 13 april en 25 mei* van hetzelfde jaar. De onderliggende bedoeling van het nieuwe plakkaat is om de bevoorrading van levensmiddelen  aan de vijanden van de Spaanse koning zoveel mogelijk te verhinderen.

Het plakkaat werd uitgevaardigd tijdens de Spaanse Successieoorlog van 1701-1713. Verschillende Europese mogendheden vochten tegen onder andere het koninkrijk Frankrijk en het Spaanse Rijk, waaronder het hertogdom Brabant. De Geallieerden slaagden in hun opzet: ze verhinderden dat deze twee rijken geregeerd werden door Lodewijk XIV van Frankrijk.

Zie Spaanse Sucessieoorlog op Historiek.net.


Oorspronkelijke rapporten

Op de website van het Rijksarchief in België te raadplegen. Officie Fiscaal van de Raad van BrabantDénombrement général de la province de Brabant en 1709

Index van de vindplaatsen op de website van het Rijksarchief in België:
in het kwartier van Antwerpen (dat is ongeveer de huidige provincie).
De kwartieren van Leuven, Brussel zijn nog niet geĂ¯ndexeerd.

Transcripties, indexen

Verwijzingen naar de bibliotheek van FV Kempen.
Bij de afdelingen van Familiekunde Vlaanderen: referenties naar de werken.
Op het internet: Digitale bronbewerkingen Nederland en België.

BertemEindhoutEindhouthammeGierle (zie bibliotheek FV Kempen V 50) – Gierle
HobokenLilleLoenhoutMerksemMerksplasNeerlinterOorderenPoederleeVlimmerenVorst (Kempen) – WechelderzandeWilrijkWijnegem

Geraadpleegde literatuur

Proost, Ludo, ‘De granen- en bevolkingstelling van 29 mei 1709 in het hertogdom Brabant. Kwartier van Antwerpen’, De Kempense Genealoog, 2 (2021), 39-43.

Wouters, Joseph Michiel, Placcaerten, ordonnantien, edicten, reglementen, tractaeten ende priviligien in dese Nederlanden uijt-gegeven t’ sedert den jaere M.D.C.LXXV. Het sesde deel, Brussel, 1738. (Google-boeken).

Noten

*… De ordonnantie van 13 april 1709 betreft een verbod tot distillatie van ‘levende wateren’ (folio 667 of pdf- pagina 703). De ordonnantie van 25 mei 1709 handelt over een verbod voor de brouwers  (folio 668 of pdf-pagina 704).  De tekst van de bepaling van 29 mei 1709 begint op folio 710 of pdf-pagina 746.